Het verhaal van The Confidence-Man is niet snel verteld en wat Melville met zijn schildering van het leven aan boord van de de Mississippiboot Fidèle duidelijk heeft willen maken, is daardoor onderwerp geworden van veel studie, waarbij zelfs de mogelijkheid dat de auteur de draak heeft gestoken met het christendom niet wordt uitgesloten.
De teneur van de uitweidingen - als je daarvan kunt spreken in een verhaal waarin de personages als duveltjes uit doosjes te voorschijn springen en weer verdwijnen, met achterlating van hun flessentrekkerijen, hun levenswijsheden en hun denkbeelden - is steevast dat de werkelijkheid niet gegeven is, zelfs niet in zo'n beperkte ruimte als die van een stoomboot op de Mississippi. De werkelijkheid wordt gecreëerd; het zijn flarden die we onder ogen krijgen, epifanieën, momenten van inzicht, die juist als het ons begint te dagen, alweer voorbij zijn en plaatsmaken voor nieuwe indrukken.
De 'con-man' van de titel, zeg maar de bedrieger, de oplichter, die al of niet onder verschillende gedaanten zijn medepasagiers in zijn retorisch meesterlijke spelletjes betrekt, zou volgens die lezing zowel 'de duivel' als 'de verlosser' zijn, voorwaar een duivelse manier om deze of gene christelijke prediker beentje te lichten.
Het is een interessante lezing, want wat blijft er van het christendom over als de centrale figuren ervan zo ver worden uitgekleed dat ze op elkaar gaan lijken? Het is jammer dat voor deze interpretatie niet zozeer The Confidence-Man als zodanig wordt gebruikt, maar een gegeven uit Melville's biografie: de schrijver begon aan zijn Mississippi-verhaal anno domini 1855, het jaar waarin passiezondag op 1 april viel, wat wil zeggen dat hij het lijden van Christus als een grap moet hebben beschouwd. Als je dit leest, en al het andere dat inmiddels, niet gespeend van inzicht en vernuft, over The Confidence-Man is geschreven, bekruipt je precies het gevoel dat Melville in zijn boek zo spitsvondig en alert verbeeldt: niet alleen dat de wereld bedrogen wil worden - en vooral de Amerikaanse wereld in die tijd, maar ook dat je stelselmatig bedrogen wórdt, of anders gezegd dat je bereid bent je tot alles te laten verleiden, zolang je het vermoeden hebt dat een oplossing van bepaalde levensvragen (of -behoeften, om het niet al te filosofisch te maken) in het vooruitzicht wordt gesteld.
Die gedachte heeft Melville tongue-in-cheek in dit boek omstandig bespeeld. Het thema is dan ook niet voor niets 'vertrouwen', en de boot waar dit vertrouwen, de zuurdesem waarmee ons dagelijkse brood wordt gebakken, door al die charlatans stelselmatig wordt geschonden - zonder dat ze er zelf materieel veel beter van worden - heet dan ook niet voor niets de Fidèle.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten